TEL 0048 22-877-94-36, 0048 514-440-568 KLIMATOTERAPIA- dział fizjoterapii, rodzaj terapii stosowanej w leczeniu uzdrowiskowym, wykorzystujący działanie naturalnych czynników klimatu lokalnego, tj. czystość powietrza, temperatura, ciśnienie atmosferyczne, promieniowanie słoneczne, itp. REHABILTACJA MEDYCZNA - kompleksowe i zespołowe działanie na rzecz osoby niepełnosprawnej fizycznie lub psychicznie, które ma na celu przywrócenie tej osobie pełnej lub maksymalnej do osiągnięcia sprawności fizycznej lub psychicznej, a także zdolności do pracy oraz do brania czynnego udziału w życiu społecznym. Twórcami współczesnej rehabilitacji są: profesor Howard Rusk a w Polsce profesor Wiktor Dega. Rehabilitacja to proces medyczny i społeczny. BALNEOTERAPIA - (z łac.: balneum - łaźnia, z gr.: lógos - słowo, nauka) Stosowany między innymi przez Hipokratesa. Rozwinięty na szeroką skalę przez Rzymian- jedna z najstarszych dziedzin medycyny uzdrowiskowej zajmująca się badaniem właściwości leczniczych wód podziemnych i borowin oraz zastosowaniem ich w lecznictwie, zwłaszcza terapii chorób przewlekłych. MASAŻ PODWODNY – intensywny masaż w wodzie za pomocą silnego strumienia wody, pacjent leży w specjalnej wannie pełnej wody, podczas gdy terapeuta wodzi przy powierzchni ciała dyszą wyrzucającą wodę pod dużym ciśnieniem. Poprawia ukrwienie i przemieszczanie limfy. Rozluźnia mięśnie. AQUA AEROBIK - ćwiczenia wykonywane pod dyktando instruktora. W tym przypadku salę gimnastyczną zastępuje basen. Doskonała dyscyplina sportu dla entuzjastów wody, osób zestresowanych, odchudzających się, pacjentów z chorobami stawów i kręgosłupa. KĄPIEL SOLANKOWA - kąpiele z użyciem soli, wyjątkowo skutecznie relaksuje i odpręża. Powszechne zastosowanie w leczeniu zwyrodnień stawów, nerwobóli, w reumatologii i dermatologii. Poprawiają krążenie. Zabieg zmniejsza pobudliwość nerwów czuciowych i ruchowych. Normalizuje ciśnienie tętnicze, wzmacnia regulację krążenia krwi. Pomaga przy niezaawansowanej miażdżycy naczyń krwionośnych i bezsenności. KĄPIEL SIARKOWA – kąpiel w ciepłym roztworze siarki. Bardzo skuteczny zabieg w leczeniu zwyrodnień stawów, nerwobóli, w reumatologii i dermatologii. Poprawiają krążenie. KĄPIEL BOROWINOWA - kąpiel przy użyciu wody mineralnej i borowiny pomocnej w leczeniu schorzeń stawów, kręgosłupa, chorób ginekologicznych. W uzdrowisku borowinę złożową poddaje się obróbce, oczyszcza, miele, dodaje odpowiedniej ilości wody i dokładnie miesza oraz podgrzewa. Tak przygotowaną borowinę można już stosować do zabiegów. Zdania na temat właściwości jej leczniczych są podzielone. Przetworzona laboratoryjnie borowina jest wartościowym surowcem do produkcji różnego rodzaju lekarstw i kosmetyków. Pozyskiwanie i przetwarzanie borowiny jest źródłem dochodu dla dużej liczby osób związanych z usługami sanatoryjnymi. Brak danych o właściwościach leczniczych borowiny nie umniejsza jej wartości fizycznych przy wspomaganiu leczenia. Właściwości fizyczne to duża pojemność cieplna przy małym przewodnictwie cieplnym, co umożliwia efekt silnego, głębokiego i równomiernego podgrzania części ciała poddanych zabiegowi (42-45°C). Ponadto zawarte w borowinie kwasy organiczne i sole nadają jej właściwości przeciwzapalne, ściągające, bakteriostatyczne i bakteriobójcze.Na obszarze Polski użyto borowiny po raz pierwszy do celów leczniczych w 1858 r. Produktem z borowiny jest tzw. pasta borowinowa, która powstaje przez rozdrobnienie i uwodnienie borowiny w specjalnych młynach kulowych. Produkt ten ma konsystencję jednolitej pasty. Pastę borowinową stosuje się w niższej temperaturze niż borowinę (tj. 37-38°C). W Polsce borowinę stosuje się w blisko 70% uzdrowisk. Dzięki takiemu przygotowaniu pasta borowinowa nabiera pewnych dodatkowych cech fizycznych i leczniczych. Działanie zabiegów borowinowych polega na przegrzewaniu oraz wpływie leczniczych składników zawartych w borowinie. Zaznaczyć warto, że przegrzewanie za pomocą borowiny jest inne niż za pomocą wody czy gorącego piasku. W przypadku borowiny ciepło przekazywane jest do organizmu stopniowo i równomiernie, dzieje się to dzięki dużej pojemności cieplnej i małemu przewodnictwu borowiny. Warstwa borowiny wydaje się gorąca tylko przy pierwszym zetknięciu się ze skórą, później odczuwamy już łagodne, przyjemne ciepło. Borowiną nie można się poparzyć, jeśli jest stosowana prawidłowo. Oprócz działania przegrzewającego, borowina wywiera wpływ leczniczy poprzez składniki chemiczne, które nazywane są ogólnie składnikami aktywnymi farmakodynamicznymi. Najważniejsze z nich to kwasy huminuwe, ale znajdują się w borowinie również enzymy, estrogeny, mikroelementy i wiele innych składników. KĄPIEL PEREŁKOWA. Jacuzzi- zabieg polegający na kąpieli w wodzie, do której wtłaczane jest powietrze pod ciśnieniem. Kąpiel działa relaksująco ,delikatnie masuje. Polecane są przy chorobach stawów, mięśni, przy zmianach skórnych, alergicznych, żylakach, stanach napięcia emocjonalnego, bezsenności, nerwicach, zapaleniach nerwów. Kąpiel perełkowa przyspiesza przemianę materii, przeciwdziała zaparciom i wzdęciom aż do profilaktyki zwalczania chorób wirusowych, gdy odbywa się w wodzie mineralnej, ma działanie lecznicze (zależne od składu mineralnego wody). Podświetlana tafla wody działa odprężająco. Sauna fińska - sauna sucha wskazana przy zapalnych chorobach dróg oddechowych i schorzeniach reumatycznych. Sauna parowa - połączenie sauny suchej z dobroczynnym działaniem pary i aromaterapii. Zabieg intensywnie nawilżający skórę, połączony z pillingiem świetnie dziła na skórę a połączony z nacieraniem miodem naturalnym podwaja efekt. KĄPIELE AROMATYCZNE -do przygotowania kąpieli wykorzystuje się olejki eteryczne będące składnikami wielu ziół. Kąpiel igliwiowa to kąpiel w intensywnie pachnącym odwarze ze świeżych gałęzi sosen i świerków. Kąpiele takie działają uspakajająco i rozluźniają mięśnie. KRIOTERAPIA. Po badaniu ciśnienia krwi i tętna pacjent ubrany w kostium kąpielowy oraz nauszniki, rękawiczki, skarpetki i chodaki wchodzi do komory kriogenicznej. Na początku aklimatyzuje się do temperatury komory w jej przedsionku. Temperatura przedsionka to -50, - 60°C, sama komora zaś ma temperaturę od -110 do -160°C. Czas przebywania w komorze waha się od 1 do 3 minut. Pierwszy pobyt pacjenta w komorze nie powinien być dłuższy niż 2 minuty. W komorze pacjenci powinni spokojnie oddychać i tupać nogami w miejscu. Pozostają oni cały czas we wzrokowym i głosowym kontakcie z personelem obsługującym komorę na zewnątrz. Specjalny program komputerowy kontroluje temperaturę, czas terapii oraz ilość tlenu w powietrzu komory. Po krioterapii konieczna jest gimnastyka lecznicza czyli kinezyterapia. Ćwiczenia trwają zwykle 20-30 minut pod kierunkiem fizjoterapeuty. Po jednorazowym zabiegu krioterapii pacjent odczuwa poprawę samopoczucia. Dla wyleczenia jakiegoś schorzenia potrzeba całej serii zabiegów (13-14) skonsultowanych z lekarzem. Przed skorzystaniem z terapii każdy powinien skorzystać z konsultacji lekarskiej. Po przeprowadzonym wywiadzie oraz badaniach internistycznych i neurologicznych, lekarz przypisuje określoną ilość zabiegów. WSKAZANIA: PRZECIWSKAZANIA U ludzi zdrowych krioterapię stosuje się jako jeszcze jedną technikę odnowy biologicznej. Wspomaga wydalanie toksyn, zwiększa tempo przemiany materii, poprawia wygląd skóry - spowalnia proces starzenia
SANATORIA REZERWACJA I IFNORMACJA SPA - łac. sanus per aquam, czyli zdrowie dzięki wodzie - ten skrót robi gigantyczną karierę w TURYSTYCE ZDROWOTNEJ. Słowo klucz, za którym kryją się zabiegi związane z leczeniem wodą, ale wiele osób nie znając pochodzenia tego wyrazu traktuje to znacznie szerzej, kiedyś mówiono po prostu jadę do wód dzisiaj do SPA.
Skóra ludzka składa się w 60-70 procentach z wody, dlatego odwodniony naskórek staje się szary, matowy i skłonny do podrażnień. Woda leczy i usprawnia nasze ciało, daje uczucie lekkości, w wodzie nie odczuwamy swojej wagi i dlatego łatwiej jest się w niej nam poruszać. Hydroterapia opiera się na wykorzystywaniu wody do celów leczniczych i profilaktycznych. Podczas zabiegów wykorzystywana jest temperatura i ciśnienie wody. W czasie zabiegów działają na chorego różne czynniki np. termiczny, hydrostatyczny, mechaniczny. Zabiegi polegają na zewnętrznym zastosowaniu wody w celu zapobiegania i leczenia dolegliwości. Hydroterapia pomaga leczyć i likwidować stres. Działa na układ oddechowy, neuromięśniowy, krążenia. Zabiegi hydroterapii likwidują wysokie ciśnienie krwi, bóle głowy, chroniczne bóle. Usprawniają przemianę materii, korzystnie wpływają także na psychikę, gruczoły przewodu pokarmowego, narządy wydalnicze, przy zwichnięciach stawów, złamaniach kości, wadach postawy, ale także pomagają w odchudzaniu i zwalczaniu cellulitu.
1. Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody: kąpiele całkowite, kąpiele częściowe, kąpiele kinezyterapeutyczne, kąpiele perełkowe, kąpiele tlenowe, kąpiele, aromatyczne, masaż podwodny.
2. Zabiegi z wykorzystaniem ciśnienia strumienia wody: polewanie, natryski stałe, natryski ruchome
3. Zabiegi za pośrednictwem tkanin: zmywanie, nacieranie, zawijanie, okłady, kompresy
Rehabilitacja ruchowa - usprawnianie osób z dysfunkcją narządu ruchu. Specjalista z zakresu rehabilitacji ruchowej - fizjoterapeuta - stosuje w procesie usprawniania metody fizjoterapii
BALNEOCHEMIA - dziedzina chemii zajmująca się badaniem i określaniem składu chemicznego wód uzdrowiskowych i leczniczych. Analiza balneochemiczna stanowi podstawę do stosowania tych wód w terapii niektórych chorób.
dział fizjoterapii zajmujący się zabiegami rehabilitacyjnymi wykorzystującymi wodę, w różnych temperaturach, w celu leczenia schorzeń pacjenta.
Sole mineralne - nazwę "sole mineralne" odnosi się przede wszystkim do soli spotykanych w naturze (w organizmach żywych, pożywieniu etc.). Sole mineralne są ważnym składnikiem diety człowieka, spełniają bowiem rolę budulcową oraz regulacyjną. Stanowią około 4% organizmu człowieka (przy czym najważniejsze to chlorek sodu, a także sole wapnia i magnezu). Niedostateczna ilość soli mineralnych w diecie może prowadzić do poważnych zaburzeń.Przyczyny niedoboru soli mineralnych: nieprawidłowe, monotonne odżywianie, duża potliwość (np. utrata soli w trakcie uprawiania sportu), biegunka, nudności i wymioty, nadmierne wydalanie lub zmniejszone przyjmowanie płynówW skład soli mineralnych wchodzą: makroskładniki - występują w większych ilościach w organizmie (np. węgiel, azot, tlen, wapń); mikroskładniki - występują w mniejszych ilościach w organizmie, są jednak niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania, regulują wiele procesów zachodzących w komórkach; należą do nich m.in. żelazo, miedź, mangan, jod, kobalt, cynk i fluor.
Siarczkowymi wodami leczniczymi nazywamy te wody, które niezależnie od ogólnej mineralizacji zawierają nie mniej niż l mg siarki w litrze - dającej się oznaczyć jodometrycznie w przeliczeniu na siarkowodór H2S.
Woda siarczkowa zwana inaczej siarczkowo-siarkowodorową zalicza się do bardzo rzadko spotykanych wód leczniczych. Zawiera ona siarczki z uwalniającym się siarkowodorem. Woda siarczkowa stosowana jest do kąpieli wannowych, kuracji pitnych oraz do płukania jamy ustnej. Zmniejsza ona niedobory siarki w organizmie. Braki jej występują w chorobach gośćcowych. Podczas kąpieli siarka wnika przez skórę do krwioobiegu i przedostaje się do chorych tkanek (ścięgien, wiązadeł, chrząstek, kości oraz narządów wewnętrznych )
Po leczeniu balneologicznym stwierdza się:
Podniesienie poziomu siarki we krwi u chorych wykazujących jej niedobór, zwłaszcza u chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów o 51%, z chorobą zwyrodnieniową stawów i zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosługa o przeszło 30%. Wchłonięta siarka jest wbudowywana w związki organiczne. Jest ona obecna prawie we wszystkich białkach enzymatycznych.
Po kuracji obniża się poziom miedzi w surowicy krwi, podwyższa zaś poziom żelaza oraz zwiększa się liczba SH, co jest uznane za najwcześniejszy dowód działania przeciwzapalnego w r.z.s.
U chorych z r.z.s. leczenie wodami siarczkowymi poprawia zaburzoną hemodynamikę krążenia obwodowego w palcach rąk (poprawa ukrwienia tętniczego o 93%).
Ustępowanie sztywności porannej po kąpieli siarczkowej.
Zmniejszenie bólów stawowych, poprawę ruchomości stawów i siły mięśniowej oraz ogólną poprawę samopoczucia.
Chorzy powtarzający kurację twierdzili, że stan poprawy wyrażający się zmniejszeniem bólów stawowych, lepszą sprawnością ruchową, lepszym samopoczuciem ogólnym, a nawet przywróceniem zdolności do pracy trwa zwykle około pół roku po kuracji.
Obserwacje kliniczne wskazują na występowanie -już w czasie kuracji - zmniejszenia sztywności mięśni, zmniejszenia bólów stawowych oraz na poprawę sprawności ruchowej. Poprawa kliniczna utrzymuje się do 6 miesięcy po kuracji.
BICZE SZKOCKIE - ciało masowane jest silnym strumieniem wody pod dużym ciśnieniem o Stosuje się na przemian wodę o temperaturze 40°C i 20°C lub niższej. Zabieg pobudza krążenie serca i naczyń obwodowych, regeneruje i hartuje osłabiony organizm. Woda pod ciśnieniem masuje nasze ciało. Bicze szkockie wskazane są dla osób z nadwagą i w chorobach stawów pochodzenia niezapalnego.
Borowina – peloid, rodzaj torfu o dużym stopniu przetworzenia przez bakterie humifikujące. Złoże uznane za lecznicze musi być dokładnie przebadane pod względem chemicznym i bakteriologicznym, musi spełniać określone normy i mieć też swoją dokumentację.
Musi on odpowiadać określonym warunkom, które regulują normy. Borowina jest produktem naturalnym, powstającym w wyniku humifikacji roślin przy udziale bakterii w środowisku z dużą zawartością wody. Złoża borowinowe powstawały przeważnie w lasach podmokłych lub też w płytkich rozlewiskach wodnych, które stopniowo zarastały. Dla tworzenia się borowiny konieczny jest ciepły i wilgotny klimat. Wykorzystywane obecnie złoża borowinowe tworzyły się przez tysiące lat. Uważa się, że w ciągu roku przyrasta zaledwie l mm warstwy torfowej.
Poszczególne partie borowiny powinny być uprzednio przebadane pod względem bakteriologicznym i okresowo fizyczno-chemicznym. Z borowiny można też wytwarzać produkty: pastę borowinowa maść i inne. Pastę borowinową produkuje się w specjalnych młynach kulowych, które pozwalają na dobre rozdrobnienie. Do tego celu wykorzystuje się bardzo dobrą borowinę, uprzednio przebadaną. Młyn kulowy to duży okrągły pojemnik, zawierający kule ceramiczne, który obracając się przez kilka godzin (najczęściej 6-8 godz.), rozdrabnia borowinę na małe cząsteczki. Powstaje w ten sposób jednolita papka o konsystencji kremu, z której nie powinna oddzielać się woda.
Rozpuszczalne w wodzie aktywne składniki borowiny są wchłaniane przez skórę i wywierają działanie miejscowe, tj. na skórę i tkankę podskórną, oraz działanie ogólne na narządy odległe od miejsca działania. Pamiętać trzeba, że działanie to może być odwrotne, tzn. z organizmu produkty przemiany materii przechodzą do warstwy borowiny przylegającej do skóry. Jeżeli zabieg obejmuje duże powierzchnie ciała, jak to się dzieje przy całkowitych okładach lub kąpielach borowinowych, wówczas działanie oczyszczające organizm jest znaczne i bywa porównywane niekiedy do dializy otrzewnej czy nerkowej.
Podstawowe właściwości lecznicze borowiny to:
-działanie przeciwzapalne
-działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne
-działanie przeciwbólowe
-działanie regenerujące i oczyszczające
-działanie przegrzewające
-Cieplne działanie borowiny powoduje rozluźnienie mięśni szkieletowych oraz mięsni gładkich narządów wewnętrznych i naczyń.
Leczenie borowiną można podzielić na trzy fazy. Pierwsza faza jest zewnętrznym oddziaływaniem, kiedy borowina poprzez receptory skóry wpływa na centralny układ nerwowy. Odpowiedzią na to jest druga faza neurochemiczna. Biologicznie czynne składniki zaczynają krążyć we krwi i stymulują układ nerwowy. Trzecia faza, faza reakcji jest najdłuższa (2 do 24 godzin a nawet dłuzej).
Zmiany spowodowane stosowaniem borowiny odzwierciedlają się normalizacją wielu funkcji organizmu, polepszeniem krążenia krwi w komórkach i organach, lepszym metabolizmem komórkowym, lepszym dziłaniem gruczołów organizmu, szczególnie po uprzedniej ich niewydolności, lepszym usówaniem produktów przemiany materii. Wyżej wspomniane procesy wywołują uśmieżenie bólu, dziłają przeciwzapalnie, pobudzają mechanimy obronne organizmu.
Zastosowanie zabiegów borowinowych:
Znając właściwości lecznicze borowiny, nietrudno jest zrozumieć w jakich chorobach może mieć zastosowanie. O wskazaniach do leczenia borowiną powiedzieć można tylko ogólnie, ponieważ u poszczególnych chorych mogą wchodzić w grę różne dodatkowe okoliczności, które ograniczają możliwość przyjmowania tych zabiegów.
Zabiegi borowinowe stosuje się przede wszystkim w:
-wybranych chorobach reumatycznych
-stanach pourazowych narządu ruchu
-wybranych chorobach neurologicznych
-niektórych chorobach ginekologicznych
-niektórych chorobach układu trawienia i chorobach laryngologicznych.
Zabiegi z pasty borowinowej mają szersze zastosowanie poza wyżej wymienionymi, gdyż są mniej obciążające i znacznie mniej przegrzewające.
Przeciwskazania:
Podwyższona temperatura ciała
Gruźlica
Niewydolność serca
Złośliwe nowotwory
Krwotoki wewnętrzne
Ciąża
Zabiegi z borowiną są przepisywane przez lekarza na podstawie stanu zdrowia pacjenta.
Półkąpiel wirowa - woda wprawiona w ruch wirowy masuje dolną część ciała. Zabieg pomocny przy zwyrodnieniu lędźwiowego odcinka kręgosłupa, chorobach kończyn dolnych.
KĄPIEL DOKTORA KNEIPPA - jest to hartowanie ciała. Polega to na zimnych kąpielach, zalecany jest ruch na świeżym powietrzu, chodzenie boso po rosie i śniegu oraz dieta bogata w warzywa, zawierająca niewiele mięsa.
Kąpiel borowinowa to jedna z kąpieli leczniczych. Stosuje się w niej borowiny, czyli specjalny rodzaj torfu, którego używa się również do okładów i tamponów. Borowina zawiera powyżej 50% substancji organicznych (w przeliczeniu na suchą masę), stosowana jest w leczeniu gośćca, chorób kobiecych i niektórych chorób narządów wewnętrznych.
Woda mineralna – naturalna woda (zobacz też woda pitna) wzbogacona w znacznym stopniu solami mineralnymi (lub innymi składnikami) w postaci jonów. W 1 litrze wody mineralnej stężenie soli mineralnych musi być większe od 1 grama. Oprócz tego może zawierać rozpuszczone gazy pochodzenia naturalnego (dwutlenek węgla, siarkowodór). Najczęściej (w handlu detalicznym w Polsce wyłącznie) jest to woda wgłębna, która minerały pozyskała ze skał, przez które przepływała.
Hydroterapia, dział fizjoterapii, inaczej wodolecznictwo, akwaterapia (łac. aqua = woda) – metoda leczenia bodźcowego polegająca na zewnętrznym stosowaniu wody o różnych postaciach: ciekłej, stałej lub gazowej. Podstawę leczniczego działania stanowi odpowiednia temperatura lub ciśnienie wody użytej odpowiednio do danej terapii.Akwaterapia wpływa korzystnie na układ krążenia, układ nerwowy oraz wiele innych narządów organizmu.
- choroby narządów ruchu (reumatyzm, zapalenia okołostawowe, zwyrodnienia, urazy stawów, niedowłady spastyczne)
- stwardnienie rozsiane
- profilaktyka osteoporozy- odbudowa odporności immunologicznej
- przemęczenie nadmierną pracą- dzieci z porażeniem mózgowym (od 4-latków)
- leczenie depresji
- ciężkie choroby serca i układu krążenia
- niedoczynność tarczycy
- ostre infekcje- alergia na zimno
- przebyte zatory tętnic obwodowych i zapalenia żył głębokichKinezyterapia jest jedną z metod fizjoterapii i polega na leczeniu ruchem. Nazywa się ją także gimnastyką leczniczą lub ćwiczeniami usprawniającymi. Podstawowym narzędziem jest tu ruch i ćwiczenia gimnastyczne, które mają wpłynąć na usprawnienie pracy organizmu. Kinezyterapia stosowana jest jako podstawowa i jedyna forma leczenia np. przy wadach postawy, bólach kręgosłupa, jak i jako metoda wspomagająca np. po zawale serca, w chorobach reumatoidalnych, w czasie ciaży jako przygotowanie do porodu. Fizjoterapeuta dobiera pacjentowi ćwiczenia, których efektem może być: zwiększenie siły mięśniowej, zmniejszenie bólu, poprawa wydolności krążeniowo-oddechowej, podwyższenie lub obniżenie ciśnienia krwi. Efekt terapeutyczny zależy od właściwego doboru ćwiczeń. Kinezyterapia dzieli się na miejscową i ogólną. Miejscowa - dotyczy bezpośrednio narządu zmienionego chorobowo i składają się nią:
- ćwiczenia bierne - wykonywane przez kinezyterapeutę lub aparat CPM (Continuous Passive Motion - ciągły bierny ruch) bez czynnego udziału chorego;
- ćwiczenia izometryczne - czynne napinanie mięśni bez zmiany ich długości;
- ćwiczenia czynno-bierne - ruch wykonywany jest biernie natomiast pacjent czynnie rozluźnia mięśnie;
- ćwiczenia samowspomagane - pacjent siłą mięśni kończyny zdrowej wspomaga pracę osłabionych mięśni;
- ćwiczenia w odciążeniu - wykonywanie ruchu przy odciążeniu ćwiczonego odcinka ciała;
- ćwiczenia czynne;
- wyciągi;
- ćwiczenia synergistyczne;
- ćwiczenia oddechowe;
Kinezyterapia ogólna składa się z ćwiczeń części ciała nie objętych chorobą:
- ćwiczenia ogólnokondycyjne;
- ćwiczenia gimnastyki porannej;
- ćwiczenia w wodzie;
- sport inwalidów;